Αθήνα 20/10/2023
Αρ. πρωτ.:
Ε. 2062
ΘΕΜΑ: Συνηθέστερες πράξεις υπαγόμενες σε αναλογικό τέλος χαρτοσήμου ανά συντελεστή τέλους χαρτοσήμου, ανά είδος πράξης και σχέσης συμβαλλομένων, βάσει της σχετικής διάταξης του Κώδικα των νόμων περί τελών χαρτοσήμου (ΚΝΤΧ)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΥ
Α) ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
Παράθεση των συνηθέστερων πράξεων υπαγόμενων σε αναλογικό τέλος χαρτοσήμου, καθώς και του ποσοστού του αναλογούντος τέλους χαρτοσήμου ανά συντελεστή, ανά είδος πράξης και σχέσης, βάσει της σχετικής διάταξης του ΚΝΤΧ.
Β) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
Παρατίθενται προς διευκόλυνση των συναλλασσόμενων, σε μορφή πίνακα, οι υπαγόμενες σε αναλογικό τέλος χαρτοσήμου πράξεις ανά συντελεστή τέλους χαρτοσήμου και σχέσης συμβαλλομένων, βάσει της σχετικής διάταξης του ΚΝΤΧ.
Γ) ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Αφορά τα φυσικά και νομικά πρόσωπα/οντότητες, συμβολαιογράφους, υποθηκοφύλακες, δικαστικούς και λοιπούς λειτουργούς που εμπλέκονται στην κατάρτιση πράξεων και στην είσπραξη των τελών χαρτοσήμου καθώς και στις υπηρεσίες της φορολογικής αρχής.
Με την παρούσα κοινοποιείται πίνακας με παράθεση, με αλφαβητική σειρά, των συνηθέστερων πράξεων υπαγόμενων σε χαρτόσημο, με ποσοστό του αναλογούντος τέλους ανά είδος πράξης και σχέσης και τις σχετικές διατάξεις του ΚΝΧΤ που διέπουν κάθε μια από αυτές.
Α. Γενικά
1. Τα τέλη χαρτοσήμου επιβάλλονται σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ. 28 της 28/7/1931 (Α΄ 239) «Περί Κώδικος των νόμων περί τελών χαρτοσήμου» (ΚΝΤΧ) και διέπονται από τις αρχές της τυπικότητας, της εδαφικότητας των συναλλαγών, της αυτοτέλειας και της μη διπλής επιβάρυνσης.
2. Ειδικότερα, τα τέλη χαρτοσήμου επιβάλλονται στα συντασσόμενα έγγραφα τα οποία καταρτίζονται στην Ελλάδα ή στην αλλοδαπή και υφίστανται υποχρεώσεις εκτελεστέες στην Ελλάδα (πχ εγγραφή υποθήκης, μεταφορά χρημάτων από δάνειο στην Ελλάδα, εξόφληση δανείου από την Ελλάδα κλπ).
Περαιτέρω, κάθε συναλλαγή ή πράξη ή σχέση κλπ αντιμετωπίζεται αυτοτελώς, ανεξάρτητα αν εμφανίζεται καταρτιζόμενη σε ένα έγγραφο μαζί με άλλες συναλλαγές, ενώ δεν επιβάλλεται τέλος χαρτοσήμου δύο φορές για την ίδια αιτία.
Σύμφωνα με τις διατάξεις του αρ. 12 του ν.δ 3717/1957 (Α΄ 131) ορίζεται ότι η αληθής έννοια των διατάξεων της νομοθεσίας των τελών χαρτοσήμου είναι ότι ως έγγραφο το οποίο αποδεικνύει τη σύμβαση, πράξη κλπ που υπάγεται σε τέλος χαρτοσήμου, λογίζεται και κάθε εγγραφή στα βιβλία, η οποία υποβάλλεται στο κατά περίπτωση οφειλόμενο τέλος.
3. Η επιβολή του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας, του Φόρου στη Συγκέντρωση Κεφαλαίων ή του Ειδικού Φόρου Τραπεζικών Εργασιών αποκλείει την επιβολή τελών χαρτοσήμου.
Επισημαίνεται ότι, για τις πράξεις στις οποίες επιβαλλόταν Ειδικός Φόρος Τραπεζικών Εργασιών ακόμα και μετά την κατάργησή του με την παρ.3 του άρθρου 8 του N.2459/1997 (Α΄ 17) δεν επιβάλλεται τέλος χαρτοσήμου.
Τα τέλη χαρτοσήμου προσαυξάνονται κατά 20% με την εισφορά ΟΓΑ σύμφωνα με το εδάφιο Γ της παρ. 1 του άρθρου 11 του N. 4169/1961 (Α΄ 81), όπως τροποποιήθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 6 του ν.δ. 4435/1964 (Α΄ 217).
Β. Υποχρέωση επιβολής τελών χαρτοσήμου σε παρεπόμενα σύμφωνα
4. Σε περίπτωση κατάρτισης παρεπόμενου συμφώνου για ασφάλιση κύριας σχέσης, δηλαδή συμφωνίας η οποία δεν είναι αυθύπαρκτη αλλά εξαρτάται από κύρια συμφωνία όπως υποθήκη, ενέχυρο, εγγύηση, ποινική ρήτρα, για την υπαγωγή της ή μη σε τέλος χαρτοσήμου, ελέγχεται αν η κύρια σχέση που ασφαλίζει εμπίπτει στις διατάξεις του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας, του Φόρου στη Συγκέντρωση Κεφαλαίων ή του Ειδικού Φόρου Τραπεζικών Εργασιών, αν είναι απαλλασσόμενη από τέλος χαρτοσήμου ή αν η κύρια σχέση υπήχθη στο προσήκον τέλος χαρτοσήμου.
Εφόσον τα παρεπόμενα σύμφωνα ασφαλίζουν απαιτήσεις που προέρχονται από σχέσεις που υπόκεινται στις διατάξεις του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας, του Φόρου στη Συγκέντρωση Κεφαλαίων ή του Ειδικού Φόρου Τραπεζικών Εργασιών ή απαλλάσσεται η κύρια σχέση από το τέλος χαρτοσήμου ή η κύρια σχέση έχει υπαχθεί σε τέλος χαρτοσήμου 3,6% , το παρεπόμενο σύμφωνο δεν υπάγεται σε τέλος χαρτοσήμου.
5. Σε περίπτωση που η κύρια σχέση υπήχθη σε ελαφρύτερο τέλος χαρτοσήμου, για το παρεπόμενο σύμφωνο προς ασφάλιση της κύριας σχέσης καταβάλλεται η διαφορά.
Σε περίπτωση που η κύρια σχέση υπεβλήθη στο κατά το άρθρο 12 του ΚΝΤΧ (3,6%) και το παρεπόμενο σύμφωνο συμφωνείται με το ίδιο έγγραφο τότε το παρεπόμενο δεν υπόκειται σε τέλος χαρτοσήμου (περ. ε, της παρ. 1 του άρθρου 13 του ΚΝΤΧ).
6. Ειδικά, η εγγραφή υποθήκης που προκύπτει από νόμο ή δικαστική απόφαση υπόκειται σε τέλος χαρτοσήμου εκτός κι αν ισχύει ειδική απαλλακτική διάταξη ( παρ.2 αρ.12 του Ν.1111/1943 (Α΄10/1944)).
Γ. Υπόχρεο πρόσωπο και τρόπος απόδοσης τελών χαρτοσήμου
7. Υπόχρεος απόδοσης των τελών χαρτοσήμου έναντι του Δημοσίου, καθίσταται εις ολόκληρο έκαστος των συμβαλλομένων, με εξαίρεση ορισμένες περιπτώσεις όπου από τις διατάξεις ορίζεται συγκεκριμένο πρόσωπο όπως για παράδειγμα επί μισθωμάτων ακινήτων (περ. ζ και η, της παρ.2 του άρθρου 13 του ΚΝΤΧ).
8. Το βαρυνόμενο πρόσωπο με το τέλος χαρτοσήμου ορίζεται κατά κανόνα κατόπιν της συμφωνίας των συμβαλλομένων με εξαίρεση τις περιπτώσεις που ορίζεται ρητά στις διατάξεις του ΚΝΤΧ.
Σε διαφορετική περίπτωση, εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις του Αστικού Κώδικα (άρθρα 425 και 527). Ο υπόχρεος απόδοσης δεν συμπίπτει απαραίτητα με το πρόσωπο που θα επιβαρυνθεί με τη δαπάνη των τελών χαρτοσήμου.
9. Στην περίπτωση, ωστόσο, που ένα εκ των συμβαλλομένων προσώπων είναι απαλλασσόμενο από τα τέλη χαρτοσήμου (υποκειμενική απαλλαγή), το βάρος της δαπάνης του τέλους χαρτοσήμου τη φέρει εξ ολοκλήρου ο αντισυμβαλλόμενος, εφόσον δεν απαλλάσσεται και αυτός.
Στην περίπτωση που απαλλάσσονται και οι δυο υποκειμενικά ή απαλλάσσεται η σχέση, δεν οφείλεται τέλος χαρτοσήμου.
10. Επισημαίνεται ότι στις περιπτώσεις όπου ο ένας εκ των συμβαλλομένων είναι Δημόσιο, Δήμοι /Κοινότητες, ΝΠΔΔ, η σχέση υπάγεται πάντα στο τέλος 3,6% σύμφωνα με την περ. δ της παρ.1 του άρθρου 13 του ΚΝΤΧ. Σε περίπτωση που συμβάλλεται Α.Ε., Ε.Π.Ε., Ι.Κ.Ε. με οποιονδήποτε πλην των προσώπων του προηγούμενου εδαφίου, η σχέση υπάγεται στο αναλογικό τέλος 2,4% σύμφωνα με την διάταξη της περ. α της παρ. 1 του άρθρου 15 του ΚΝΤΧ.
11. Το τέλος χαρτοσήμου αποδίδεται:
α. με το έντυπο Α 200, συνυποβάλλοντας το έγγραφο το οποίο πρόκειται να χαρτοσημανθεί, στη Φορολογική Διοίκηση από τα υπόχρεα πρόσωπα, ψηφιακά, μέσω της Εφαρμογής Ψηφιακής Υποδοχής και Διαχείρισης Αιτημάτων «Τα Αιτήματά μου», στην ιστοσελίδα της ΑΑΔΕ (myaade.gov.gr) σύμφωνα με τη διαδικασία που ορίζεται στην υπό στοιχεία Α.1054/2022 (Β΄ 2154) απόφαση Διοικητή ΑΑΔΕ.
β. μέσω της ψηφιακής εφαρμογής e-Παράβολο για τα πάγια και τα αναλογικά τέλη χαρτοσήμου, όπως αυτά αναφέρονται στην υπ ΄αριθ. Ε.2044/2023 εγκύκλιο του Διοικητή της ΑΑΔΕ.
Δ. Πίνακας τελών χαρτοσήμου των κυριότερων εγγράφων
12. Προς διευκόλυνση ανάγνωσης του πίνακα:
Αστική σχέση: όταν συμβάλλονται κυρίως αστικές μη κερδοσκοπικές, ιδιώτες, οποιοσδήποτε με Δημόσιο, Δήμοι/Κοινότητες, ΝΠΔΔ, εμπορικές εταιρείες για πράξεις που δεν αφορούν την ασκούμενη από αυτούς εμπορία.
Εμπορική σχέση: όταν συμβάλλονται κυρίως εμπορικές εταιρείες αποκλειστικά για την ασκούμενη από αυτούς εμπορία, καθώς και Α.Ε., Ε.Π.Ε. Ι.Κ.Ε. με οποιονδήποτε τρίτο (με εξαίρεση το Δημόσιο, Δήμοι/Κοινότητες, ΝΠΔΔ).