Αθήνα 17/02/2014
Αρ. πρωτ.:  Γ31/8

ΘΕΜΑ: Αρμοδιότητα δικαστηρίων για τη χορήγηση πιστοποιητικών περί κληρονομικού δικαιώματος και συναφή θέματα χορήγησης παροχών.

Με αφορμή την αντικατάσταση διατάξεων του Αστικού Κώδικα με τα άρθρα 4 και 5 του Ν. 4055/12.3.2012 (ΦΕΚ 51 Α΄), τα οποία επανακαθορίζουν τις διαδικασίες δημοσίευσης διαθήκης, κοινοποιούμε τις διατάξεις αυτές καθώς και έγγραφο του Γραφείου Νομικού Συμβούλου ΙΚΑ-ΕΤΑΜ σχετικά με την αρμοδιότητα των δικαστηρίων ως προς τη χορήγηση πιστοποιητικών περί κληρονομικού δικαιώματος ανάλογα και με την ημερομηνία θανάτου του κληρονομουμένου.
Με την ευκαιρία αυτή, επιπλέον επισημαίνονται και τα ακόλουθα:

α) Τα άρθρα 1846-1859 του έκτου κεφαλαίου του Αστικού Κώδικα καθορίζουν τα περί αποδοχής και αποποίησης κληρονομιάς. Εκτός των άλλων άρθρων του κεφαλαίου, που είναι απαραίτητο να γνωρίζετε, επισημαίνεται το άρθρο 1847, που ορίζει ότι ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών, η οποία αρχίζει από τότε που έμαθε την επαγωγή και το λόγο της. Στην επαγωγή από διαθήκη η προθεσμία δεν αρχίζει πριν από τη δημοσίευση της διαθήκης.
Επομένως, δεν είναι επιτρεπτή η χορήγηση παροχών που κληρονομούνται ούτε και η αναζήτηση αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών από κληρονόμους πριν από την παρέλευση του χρονικού διαστήματος που ορίζει ο Α.Κ. σε κάθε περίπτωση ως προθεσμία για την αποποίηση.
Σε κάθε περίπτωση, λοιπόν, είναι απαραίτητη η προσκόμιση από τους νόμιμους κληρονόμους (εξ αδιαθέτου ή εκ διαθήκης) του πιστοποιητικού περί μη αποποίησης του κληρονομικού τους δικαιώματος από το αρμόδιο δικαστήριο.
Πέραν αυτού, προκειμένου να κριθεί από την υπηρεσία το δικαίωμα χορήγησης παροχών σε κληρονόμους, είναι απαραίτητο να κατατίθενται -ανάλογα με την περίπτωση-και τα δικαιολογητικά που χορηγούν τα αρμόδια, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο κοινοποιούμενο έγγραφο, δικαστήρια, δηλαδή: πιστοποιητικό περί μη δημοσιεύσεως διαθήκης, περί μη αμφισβητήσεως ή προσβολής κληρονομικού δικαιώματος, περί μη ανάκλησης/τροποποίησης/αφαίρεσης κληρονομητηρίου (εφόσον προσκομίζεται κληρονομητήριο).
Συγκεκριμένα, εφόσον προσκομίζεται πιστοποιητικό περί μη δημοσιεύσεως διαθήκης, οι εξ αδιαθέτου κληρονόμοι προσδιορίζονται από το πιστοποιητικό εγγυτέρων συγγενών. Στην περίπτωση που προσκομίζεται διαθήκη, είναι απαραίτητη η κατάθεση του πιστοποιητικού περί μη αμφισβητήσεως ή προσβολής κληρονομικού δικαιώματος, καθώς και πρόσφατο πιστοποιητικό περί μη δημοσιεύσεως άλλης, νεότερης διαθήκης. Τέλος, με την κατάθεση κληρονομητηρίου δεν θα αξιώνετε την προσκόμιση άλλου δικαιολογητικού πλην αυτού περί μη ανάκλησης/τροποποίησης/αφαίρεσης κληρονομητηρίου.
Για τις περιπτώσεις εξ αδιαθέτου διαδοχής, είναι απαραίτητο να ανατρέχετε στις διατάξεις των άρθρων 1813-1824 του Α.Κ. και 1825επ.
β) Στην ειδική διάταξη της παρ. 8 του άρθρου 40 του Α.Ν. 1846/51 , που ισχύει στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, ορίζεται: {{Καθυστερούμενοι ασφαλιστικοί παροχοί δύνανται να καταβληθώσι κατά σειράν υπό του ΙΚΑ εις την ή τον σύζυγον, το τέκνο ή τους γονείς του θανόντος άνευ ευθύνης του ΙΚΑ έναντι τυχόν ετέρων δικαιούχων δυναμένων να στραφώσιν μόνον κατά του λαβόντος.)).
Με τη διάταξη αυτή, η οποία διατυπώνεται με την ουσιώδους σημασίας λέξη {{δύνανται)), δεν καθιερώνεται νέα ρύθμιση του κληρονομικού δικαίου, αλλά επιδιώκεται η διευκόλυνση των δικαιούχων και παρέχεται η ευχέρεια στο ΙΚΑ να καταβάλει τις οφειλόμενες παροχές κατά σειρά στα αναφερόμενα στη διάταξη αυτή πρόσωπα, χωρίς να έχει ευθύνη έναντι τυχόν άλλων δικαιούχων.
Γενικά, η διάταξη αυτή ενεργοποιείται κυρίως στις περιπτώσεις εξ αδιαθέτου διαδοχής, ενώ στις περιπτώσεις που έχει ήδη δημοσιευθεί διαθήκη του αποβιώσαντος συνταξιούχου, δικαιούχοι των εν λόγω παροχών καθίστανται οι εκ διαθήκης κληρονόμοι του, κατά το λόγο της κληρονομικής τους μερίδας. Στην περίπτωση όμως που δεν υπάρχουν στους εξ αδιαθέτου κληρονόμους του θανόντος συνταξιούχου τα πρόσωπα που αναφέρονται στη διάταξη του άρθρου 40 παρ. 8 του Α.Ν. 1846/51 , το ΙΚΑ υποχρεούται πλέον να καταβάλει τις παροχές στους νόμιμους κληρονόμους του (με ή χωρίς διαθήκη), ανάλογα με το ποσοστό που μετέχει καθένας στην κληρονομιά.